Lehim Nasıl Yapılır?

tarafından **ewrelife SUPERVISOR** Perş. Tem. 16, 2009 5:26 pm

Lehim Nasıl Yapılır?

Lehimleme, metallerin,
erime noktası düşük olan bir alaşım metal kullanılarak birleştirilmesi olarak
tanımlanabilir. Başka bir deyişle, lehimleme erime noktası düşük olan yumuşak
bir metal, diğer iki metali birbirine tutkalla yapıştırılır gibi eklenmesinde
kullanılmasıdır. Lehimleme, elektrok-elektronikle ilgili herhangibir konuda
hobi olsum profesyonel olsun çalışmak isteyen herkesin kesinlikle sahip
olması gereken bir beceridir. Kullanıldıkça artan ve zamanla gelişen bir
beceri olduğu da kesin olarak söylenebilir. Yani, iyi lehimlemek için bolca
denemek gerekir.

Bu yazı, birkaç basit
adımda size lehimlemeyi öğretmeyi amaçlamaktadır. Yazının sonunda ise
lehimlemenin püf noktalarına kısaca değinilecektir.
Adım adım lehimleme.

Adım 1: Araç - Gereç

Lehimleme
yapabilmeniz için öncelikle iki şeye ihtiyacınız vardır; Bir havya ve biraz
lehim. Havya, lehimi eritmek için kullanacağınız, yüksek sıcaklığa sahip bir
ucu olan kaleme benzer bir araçtır. Ama kalem gibi ucundan değil (ucu yakar
Smile

) ahşap veya plastik türevlerinden olan sapından tutulur. Watt ile ifade
edilen değişik güçlerde olabilirler. 15-30 Watt aralığındaki havyalar
elektronik için gereken hemen tüm PCB lehimleme işlerini başarıyla
halledebilirler. Daha yüksek güçlü havyalar da kullanılabilir tabi, ama o
durumda baskılı devrenizi veya lehimlediğiniz devre elemanını yakarak hasara
uğratma riskini de kabul etmiş olursunuz.

Bir de lehim tabancası denen, tabanca şeklinde kabzası
olan havyalar vardır. Bunları kullanmanızı tavsiye etmiyoruz. Çok yüksek güce
sahip olan bu havyalar, lehimleme ucundan, sadece tetiğine basıldığı zaman
ısınacak şekilde yüksek akımlar akıtırlar. Bu akımlar aktığı sürece sıcak
uçta istenmeyen gerilimler de oluşur ve bu gerilimler lehimlemekte olduğunuz
devre elemanı için tahrip edici etki yapabilir.

Lehim seçimi de oldukça önemlidir. Lehim teli içerisinde
bulunan tüp veya tüplerde asit içeren lehimleriAsla
kullanmayınız. Bu tür lehimler, devre elemanı bacakları ve baskılı devre
yolları ile reaksiyona girerek devrenizde zaman içerisinde kısa devre
rotaların oluşmasına yol açacaklardır. Elektronikte kullanılmaya en uygun
lehim teli ise içerisinde birden fazla ince kanalda reçine türü bir lehim
alıştırıcısı taşıyandır. =0.5 veya 0.75mm kalınlığındaki lehim tellerinden
kullanırsanız lehimleme daha da kolaylaşacaktır. Daha kalınını aldı iseniz,
onu bitirene kadar zor lehim yapacaksınız demektir. Özellikle de havyanız
düşük güçlü ise.

Lehim
teli içerisindeki reçine malzeme ısındığı zaman, ciğerleriniz ve gözleriniz
için zararlı olan bir duman çıkartacaktır. Bu yüzden asla kapalı ve dar
alanlarda lehim yapmayın. Lehim yaptığınız odayı havalandırın ve hatta, tam
dumanın çıktığı yerden hava emecek minik bir havalandırma fanı kullanın.

Havyanın ucundaki erimiş lehim de oldukça tehlikelidir.
Akışkan halde olacağı için havya ucundan damlayabilir veya havyanın ani bir
hareketi ile sağa sola sıçrayabilir. Göze sıçraması durumu sizi üzebilir,
onun için dikkatli olmayı bir an bile unutmayın. Alışma süresince koruyucu
gözlük takmak kesin çözüm olabilir.

Adım 2: Yüzeyin
Hazırlanması:

Eğer sağlam ve düşük dirençli bir lehim elde
edilebilmesi için yüzeylerin temizliği çok önemlidir. Lehimlenecek tüm
yüzeyler, işlem öncesinde tel fırça, çok ince zımpara, çelik yünü vs gibi
aşındırıcı malzemelerle temizlenmeli, sonra da alkollü veya tinerli pamukla
silinmelidir.

Elinizde hiçbiri yoksa, hani şu eskiden kullandığımız,
yeşil renkli kaba kurşun kalem silgileri vardır. onlardan bulun bir rafın
çekmecenin köşesinden. onunla lehimlenecek yüzeyleri SiLiN. iş görecektir.

Komponent bacaklarına da bir göz atmayı unutmayın.
Depolandıkları yerlerin nemi dolayısı ile zaman içerisinde korozyona uğramış
olabilirler. eğer öyle ise, onları da SiLMEYi unutmayın.

Adım 3: Devre
Elemanlarının Yerleştirilmesi

Devre elemanı ve plaket lehim yüzeyinin temizlenmesinden
sonra, elemanınızı yerleştirmeye hazırsınız demektir. Elemanı, bacaklarını
pcb deki deliklere uyacak şekilde büktükten sonra yavaşça yerine itelim.
Yerine taktığımız elemanın lehimleme esnasında yerinden çıkmaması için, pcb
nin arka tarafından çıkan bacaklarını 45° açı ile bükebilirsiniz. Elemanın
yerleştirilmesi sizce bitti ise ve eleman düşmeden yerinde durabiliyorsa bir
sonraki adıma geçebilirsiniz.

Lehim Nasıl Yapılır? Clip_image001

Adım 4: Isı
Uygulanması

Havyanın ucunda çok az bir miktar lehimi eritelim. Bu
minik erimiş lehim parçası, havya ucundaki ısının eleman bacağına ve pcb deki
lehimlenecek bakır yüzeye geçişini kolaylaştıracaktır. Fakat lehimlenmeyi
sağlayacak asıl lehim değildir. Şimdi, eleman bacağını ve lehim yüzeyini ısıtmaya
hazırsınız. Havyayı, hem pcb deki bakıra hem de eleman bacağına aynı anda
değecek bir şekilde tutup her iki yüzeyi de ısıtalım. Normal boyutta
elemanlar ve lehim yüzeyleri için 1-2 saniyelik bir ısıtma süresi yeterlidir.
Yüksek güçlü, kalın bacaklı elemanlar ve bunlara göre hazırlanmış pcb ler
için bu süre biraz daha uzayabilir.

Lehim Nasıl Yapılır? Clip_image002

Adım 5: Lehimin
uygulanması ve soğutma

Devre elemanının bacağı ve lehim yüzeyi yeterince
ısındığında lehim uygulamaya hazırsınız demektir. Lehim telinin ucunu, havya
ile hala ısıtmakta olduğunuz eleman bacağı ve lehim yüzeyi ikilisine
dokundurun. Havya ucuna değil.İkili yeterince ısınmışsa değdirdiğiniz lehim telinin
ucu hemen eriyecek, sıvılaşıp, içindeki reçine ile karışınca iki ısınmış
yüzeye hemencecik yayılıverecektir. Lehimlenecek yüzey tamamen lehim
kaplanana kadar lehim telini itmeye, dolayısı ile lehim ilave etmeye devam
edin. Kaplanma tamamlanınca önce lehim telini, sonra da havyayı işlem
alanından uzaklaştırın (sıraya dikkat). Lehim bu anda hala akıcıdır. Plaketi
sarsmayın, tamamen soğuyup sertleşmesini bekleyin. Eğer beklemez ve bu arada
lehimlenecek iki yüzeyi hareket ettirirseniz soğuk
lehim olarak adlandırılan
istenmeyen durum karşınıza çıkar. Soğuk lehimlenmiş iki yüzey, zaman
içerisinde birbirinden ayrılabilir, ayrılmasa bile normal bir lehime kıyasla
direnci çok fazladır.

Lehim Nasıl Yapılır? Clip_image003

Adım 6: Temizleme

PCB üzerindeki tüm lehimler yapıldıktan sonra devrenizi
tiner, alkol vs bir çözücü ile temizleyebilirsiniz. Böylece lehimlerin kenarlarında
kalan artık reçinelerden vs kurtulmuş olacaksınız. Daha da uzun ömürlü bir
devre elde etmek isterseniz devrenin lehim yüzeyini, yalıtkan ince vernik vs
bir malzeme ile kaplayabilirsiniz. Böylece lehimleriniz zaman içerisinde
oksitlenmez ve pırıl pırıl kalırlar.

Lehim Nasıl Yapılır? Clip_image004

Soğuk Lehimler

Bu, lehimin eleman bacağına
ve/veya lehim yüzeyine iyi tutunamadığı durumdur. Soğuk lehim, uygulanan
lehimle birleştirilen iki metalin, lehim işlemi bitip, lehim alaşımı tamamen
sertleşmeden hareket ettirilmesi ile oluşur. Soğuk lehimler elektriksel
açıdan kötü bağlantılardır ve devrenizin çalışmasını engelleyebilirler.

Soğuk Lehim, tanecikli
yapıdaki dış görüntüsü ve parlak olmayan gri renginden kolaylıkla tanınabilir
ve gene aynı kolaylıkla düzeltilebilirler.

Bir soğuk lehimi düzelmek için önce eski lehimin alınması
gerekir. Lehim emici pompa ile çekebilir veya pcb nizi başaşağı tutup lehimi
havya ile alttan ısıtarak lehimin havyaya akmasını sağlayabilirsiniz.

Bu şekilde soğuk lehimi aldıktan sonra, aynı yere,
yukarıda adım adım anlatıldığı gibi yeni bir lehim yapabilirsiniz. Tabi bu
sefer lehimin kuruyana kadar sarsmamaya dikkat etmelisiniz.

Lehimleme ipuçları ve kolay
yolar.

Lehimleme, sadece pratik
yaparak iyi gerçekleştirebileceğiniz bir işlemdir. Bu ipuçları iyi lehim
yapma amacınıza ulaşmada size yararlı olacaktır. İyi lehim yapmayı
başardığınıza emin olmadan daha büyük boyutlu lehimleme gerektiren projelere
girmemenizi tavsiye ederiz. Yoksa neden oluştuğu belli olmayan sorunları
çözmek için çok vakit kaybedebilirsiniz.

1. Soğutucu Kullanın
Özellikle hassas devre elemanlarını lehimlerken, yüksek sıcaklığın elemanı
tahrip etmemesi için, eleman gövdesi ile lehim bacağı arasında soğutucu
kullanılması gerekebilir. Bu amaçla, bahsedilen noktayı kargaburunla tutmak
iyi bir soğutma yöntemidir. Böylece lehimlenen bacağa uygulanan ısı, elemana
ulaşmadan kargaburuna geçecek ve böylece eleman korunmuş olacaktır.

2. Havya ucunu her
zaman temiz tutun. Temiz bir havya ucu ısıyı iyi iletir
ve lehimlenecek yüzeylere de iyi temas eder. Havya ucunu temizlemek için
ıslak bir sünger parçası, ıslak bir bez veya bu amaçla yapılmış, ıslatılarak
kullanılan özel süngerlerden kullanın.

3. Lehimlerinizi tekrar
kontrol edin..Yaptığınız lehimleri bir ohmmetre
(direnç ölçer) ile kontrol etmek iyi bir fikirdir. Eğer ölçülen direnç, 10-15
ohm u geçiyorsa, o lehimin yenilenmesinde fayda vardır.

4. Uygun havya
kullanın. Büyük bir lehim bölgesini 30W lık havya ile
ısıtmak, 150W lık havya ile ısıtmaktan çok daha uzun sürecektir. Aynı
şekilde, pcb üzerine lehimlemekte olduğunuz BC serisi minik bir transistörü
ısıtarak kavurmak da 30W lık havya ile daha zor olacaktır. Yani, pcb üzerinde
lehim yapıyorsanız 30W ı geçmeyin, ama metal şasiler vs üzerinde sık sık
lehim yapmanız gerekiyorsa, bir kenarda 100W lar civarında bir havya daha
bulundurabilirsiniz.

5. Her zaman, küçük
parçaları önce lehimleyin. Dirençleri,
kısadevre tellerini, diodları ve benzer malzemeleri, kondansatörlerden,
transistörlerden vs büyük parçalardan önce lehimleyin. Bu devre yapımında
büyük kolaylık sağlayacaktır.